شاید بارها عبارت سیستم آموزشی بلونیا به گوش شما خورده و به دنبال اطلاع از تعریف این سیستم و آشنایی با ویژگی ها و سازوکار عملکردی آن هستید. این سیستم با عنوان اصلی فرآیند بلونیا قراردادی (Bologna Process) بین کشورهای اروپایی است که در سال 1999 بین اعضا تحت کنوانسیون تایید مدرک لیسبون به امضاء رسیده است. هدف از این قرارداد انسجام و یکپارچگی بیشتر نظام های آموزش عالی در کل اروپا است. خروجی این قرارداد نیز ایجاد ناحیه آموزش عالی اروپایی (EHEA) جهت تسهیل تحرک دانشجویان و کارکنان آموزشی، جامع سازی و دردسترس پذیر سازی بیشتر آموزش عالی و در نهایت جذاب و رقابتی سازی بیشتر آموزش عالی اروپا در کل جهان می باشد.
- سیستم بلونیا چیست و چه کشورهایی را شامل می شود؟
- هدف از تشکیل سیستم آموزش بلونیا در اروپا چیست؟
- تحت فرآیند بلونیا، نظام اروپایی انتقال واحدهای درسی (ECTS) چیست؟
- دوره های تحصیلی کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در دانشگاه های اروپا معادل چند ECTS می باشد؟
- هر واحد درسی (ECTS) در دانشگاه های اروپایی معادل چند ساعت آموزش می باشد؟
- آیا سیستم آموزشی بولونیا در ایران مورد تایید است؟
- آیا تبعیت از سیستم بولونیا منجر به افزایش امتیاز علمی دانشگاه می شود؟
در این مقاله با کارشناسان موسسه حقوقی سفیران سروش سعادت همراه شوید تا با آخرین قوانین و مقررات آموزش عالی در سطح اروپایی و در قالب سیستم آموزشی بلونیا بهتر آشنا شوید.
درباره سیستم آموزشی بلونیا و کشورهای عضو
سیستم آموزشی بلونیا یا فرآیند بلونیا (Bologna Process) در واقع مولود یکسری جلسات و قراردادهایی بین کشورهای اروپایی جهت اطمینان از یکسان سازی استانداردها و کیفیت دوره های آموزش عالی در بین کشورهای اروپایی می باشد. فرآیند مذکور در ناحیه آموزش عالی اروپایی (EHEA) تحت کنوانسیون تایید مدرک لیسبون ایده پردازی شد. نام بلونیا نیز از دانشگاه بلونیا ایتالیا گرفته شده است که اعلامیه بلونیا در آنجا توسط وزاری آموزش از 29 کشور اروپایی امضاء شد.
فرآیند در کشورهای دیگر در قالب مجمع فرهنگی اروپایی شورای اروپا افتتاح شده و جلسات مدیریتی در پراگ (2001)، برلین (2003)، برگن (2005)، لندن (2007)، لیون (2009)، بوداپست- وین (2010)، بخارست (2012)، ایروان (2015) و پاریس (2018) برگزار شد. امضا کنندگان قرارداد سیستم آموزشی بلونیا شامل 48 کشور به شرح ذیل می باشد که در جدول ذیل به سال الحاق آن ها به این قرارداد نیز اشاره شده است:
| سال امضاء قرارداد | کشورهای امضاء کننده |
| 1999 | اتریش، بلژیک، بلغارستان، جمهوری چک، دانمارک، استوانی، فنلاند، فرانسه، آلمان، یونان، مجارستان، ایسلند، ایرلند، ایتالیا، لیتوانی، لتونی، لوکزامبورگ، مالتا، هلند، نروژ، لهستان، پرتغال، رومانی، اسلواکی، اسلونی، اسپانیا، سوئد، سوئیس، بریتانیا |
| 2001 | کرواسی، قبرس، لیختن اشتاین، ترکیه |
| 2003 | آلبانی، آندورا، بوسنی و هرزگوین، مقدونیه شمالی، روسیه، صربستان، واتیکان |
| 2005 | ارمنستان، آذربایجان، گرجستان، مولداوی و اوکراین |
| 2007 | مونته نگرو |
| 2010 | قزاقستان |
| 2015 | بلاروس |
اهمیت سیستم آموزشی بلونیا
تحت فرآیند بُلونیا، دولت های اروپایی به بحث در خصوص اصلاحات سیاست آموزش عالی پرداخته و تلاش کردند تا بر موانع و مشکلات فائق آمده تا ناحیه آموزش عالی اروپایی را تشکیل دهند. سیستم آموزش بلونیا در واقع رفرم یا اصلاح کلیدی برای اعتمادسازی جهت تحرک آموزشی موفق، همکاری آکادمیک بین مرزی و تایید متقابل دوره ها و مدارک تحصیلی اخذ شده از خارج می باشد. اکنون برای آشنایی هر چه بیشتر با اهمیت سیستم آموزشی بلونیا اهداف، ماموریت ها و عملکرد این سیستم را در قالب جدول زیر مرور می کنیم:
| آیتم | شرح |
| هدف اصلی | انجام گروهی از اصلاحات با هدف یکپارچگی بیشتر نظام های آموزش عالی در کل اروپا از طریق همکاری بین دانشگاهی و تحرک بخشی آموزشی |
| ماموریت | ارتقای کیفیت و ارتباط آموزشی موثر بین کشورهای عضو |
| ساز و کار عملکردی | معرفی نظام آموزش عالی 3 سیکلی شامل تحصیلات لیسانس، فوق لیسانس و دکتری |
| اطمینان از تایید متقابل مدارک و دوره های آمورزشی گذرانده شده در دانشگاه های دیگر | |
| اجرای سیستم تضمین کیفیت به منظور تقویت کیفیت و ارتباط یادگیری و یاددهی |
چارچوب دوره های تحصیلی در سیستم بلونیا
چارچوب اصلی در سیستم آموزشی بلونیا در واقع همان 3 سیکل دوره های آموزش عالی می باشد. چارچوب مذکور توسط وزرای آموزشی اروپا در طی جلسات آن ها در شهر برگن در سال 2005 تصویب شد. این چارچوب دوره ها را بر حسب نتایج آموزشی تعریف می کند. اینکه دانشجویان چه چیزی یاد گرفته و آیا می توانند از پس دوره تحصیلی خود برآیند یا خیر. در توصیف سیکل های آموزشی، سیستم آموزشی بلونیا از نظام اروپایی انتقال واحدهای درسی (ECTS) بهره می جوید. تقسیم بندی شماتیک سیکل های آموزش عالی در اروپا بر مبنای نظام اروپایی انتقال واحدهای درسی (ECTS) از قرار ذیل می باشد:
همانطور که در مطالب فوق نیز بیان شد، سیستم آموزشی بلونیا برای دست یابی به هدف یکپارچه سازی آموزش عالی در اروپا از نظام اروپایی انتقال واحدهای درسی (ECTS) به این ترتیب استفاده می کند:
- سیکل اول: این سیکل آموزشی معادل دوره لیسانس بوده و معمولا بین 180 الی 240 واحد درسی (ECTS) می باشد که دانشجو بایستی حداقل 60 واحد را در هر سال تحصیلی بگذراند. لازم به ذکر است که در قالب این نظام آموزشی هیچ گونه لیسانس افتخاری به هیچ فردی اعطاء نمی شود.
- سیکل دوم: این سیکل نیز معادل دوره فوق لیسانس بوده و معمولا هم بین 60 الی 120 واحد درسی (ECTS) می باشد. در این سیکل هم دانشجو برای اتمام دوره خود بایستی در هر سال تحصیلی حداقل 60 واحد درسی را پاس کند تا بتواند به مدرک پایان دوره خود دست یابد.
- سیکل سوم: یا همان دوره دکتری (PhD) در اروپا که رنج ECTS دقیقی ندارد، چرا که رشته های تحصیلی هم به لحاظ طول دوره و هم جامعیت دوره متفاوت از هم می باشد. به همین دلیل تعداد واحدها در این دوره متغیر می باشد.
سیکل اول سیستم آموزشی بلونیا
بر مبنای نظام اروپایی انتقال واحدهای درسی (ECTS) سیکل اول یا دوره لیسانس در دانشگاه های اروپایی از 180 واحد درسی (3 سال تحصیل فول تایم) تا 240 واحد درسی (4 سال فول تایم) متغیر می باشد. متقاضیان می توانند با ارائه مدرک دیپلم متوسطه و در مواردی قبولی در آزمون ورودی (بسته به دانشگاه و رشته تحصیلی) در این سیکل آموزشی پذیرفته شوند. انواع برنامه های سیکل اول در کشورهای عضو سیستم آموزشی بلونیا از این قرار می باشد:
- لیسانس هنرها (A.)
- لیسانس علوم (S.)
- لیسانس هنرهای عالی (BFA)
- لیسانس علوم کاربردی (BAS)
سیکل دوم سیستم آموزشی بلونیا
این سیکل هم در واقع مترادف با دوره فوق لیسانس یا مستر بوده و معمولا هم از 60 واحد درسی (تحصیلات فول تایم 1 ساله) تا 120 واحد درسی (فول تایم 2 ساله) متغیر است. معمولا ثبت نام در این سیکل از دانشگاه های اروپایی مستلزم ارائه حداقل نمره معدل کل (GPA) و نمره قبولی در آزمون پذیرش مثل GRE یا GMAT می باشد. نکته دیگر در رابطه با این سیکل آنکه در این سیکل هم مثل نظام قدیم، اعطای مدرک پایان دوره به دانشجویان منوط به ارائه پایان نامه یا پروژه پژوهشی می باشد اما دانشگاه های اروپایی در این سیکل برنامه های مختلفی را به شرح زیر ارائه می دهند:
- فوق لیسانس هنرها (A.)
- فوق لیسانس علوم (S.)
- فوق لیسانس مدیریت بازرگانی (MBA)
- فوق لیسانس هنرهای عالی (MFA)
سیکل سوم سیستم آموزشی بلونیا
دوره دکتری یا PhD همان سیکل سوم سیستم آموزشی بلونیا بوده اما به دلیل ساختار آموزشی خاص این دوره و مدت تحصیل آن نمی توان تعداد واحد درسی مشخصی برای آن تعریف کرد. اما مدت تحصیل در این دوره در دانشگاه های اروپایی معمولا بیش از 2 سال طول می کشد. شرط پذیرش در این مقطه نیز ارائه مدرک سیکل دوم یعنی مدرک فوق لیسانس معتبر می باشد. دانشجویان برای اتمام این دوره نیز نیازمند ارائه رساله دکتری می باشند. اما انواع برنامه های سیکل سوم (دکتری) در سیستم آموزشی بلونیا از این قرار می باشد:
- دکترای فلسفه (PhD)
- دکترای حقوق (D)
- دکترای پزشکی (D.)
- دکترای جراحی دندان (DDS)
چگونگی تبدیل واحدهای درسی ECTS به ساعات آموزشی
جالب است بدانید که تحت سیستم آموزشی بلونیا، هر سال تحصیلات فول تایم در سطح دانشگاه های اروپایی معمولا به ارزش 60 واحد درسی ECTS بوده و به صورت 1500 الی 1800 ساعت کار تحصیلی تعریف می شود. پس این بدان معنا است که 1 واحد درسی (ECTS) معادل 25 تا 30 ساعت آموزش در کل اروپا (بجز تحصیل در انگلستان) می باشد. باید توجه کرد که تعداد دقیق ساعات آموزشی از کشوری به کشور دیگر هم کمی فرق می کند، مثلا:
| کشورها | 60 ECTS | 1 ECTS |
| بریتانیا | 1200 ساعت آموزش | 20 ساعت آموزش |
| اتریش، ایسلند، ایتالیا، مالتا | 1500 ساعت آموزش | 25 ساعت آموزش |
| فنلاند، لیتونی، سوئد | 1600 ساعت آموزش | 27 ساعت آموزش |
| هلند، پرتغال | 1680 ساعت آموزش | 28 ساعت آموزش |
| آلمان | 1800 ساعت آموزش | 30 ساعت آموزش |
در واقع ECTS سه نوع کاربرد اصلی در نظام آموزش عالی اروپایی شامل نقل و انتقال بین دانشگاهی، تحصیل در خارج مثلا یک ترم میهمان در یک دانشگاه دیگر و درخواست پذیرش در دوره تحصیلی بعدی (مثل ارشد و دکتری) دارد. با این توضیح به پایان این مقاله رسیدیم. در انتها نیز به متقاضیان تحصیل در آلمان، انگلستان، فرانسه و دیگر کشورهای اروپایی توصیه می شود که برای اطلاع از شرایط برنامه اعزام دانشجو به خارج در سال 2022 حتما با کارشناسان موسسه حقوقی سفیران سروش سعادت در ارتباط باشند.
